31-جمع بین نمازها برخلاف سنت پیامبر است؟

جمع بین نمازها برخلاف سنت پیامبر است؟

پرسش:

چرا بر خلاف سنّت پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله)، شیعیان نمازهاى ظهر و عصر را با هم و نمازهاى مغرب و عشا را هم زمان مى خوانند؟

پاسخ:

1⃣نخست آن که نماز جزء فروع دین است و در مسائل فرعى بین علماى همه مذاهب اختلافات زیادى است، همانطور که پیشوایان و علماى اربعه اهل سنت با هم اختلاف زیادى در این مسائل دارند.

2⃣ثانیاً جمع خواندن نمازهاى ظهر و عصر یا مغرب و عشا، بر خلاف سنّت رسول الله(صلى الله علیه وآله) نمى باشد; چون ایشان گاهى این نمازها را جمع و گاهى جداگانه مى خوانده اند. مثلا در صحیح مسلم در باب «الجمع بین الصلاتین فی الحضر» از ابن عباس نقل شده که گفت: «بدون خوف و ترس و در غیر سفر، رسول خدا(صلى الله علیه وآله)نمازهاى ظهر و عصر را جمع و نمازهاى مغرب و عشا را جمع ادا مى کردند.»(۱)مجدّداً در همان صحیح مسلم و نیز امام حنبل در جزء اوّل مسند از ابن عباس نقل کرده اند: «با پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) هشت رکعت نماز ظهر و عصر و هفت رکعت نماز مغرب و عشا را به طور جمع ادا نمودیم.»(۲)

3⃣بالاخره چندین حدیث از ابن عباس درباره جمع خواندن نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا نقل شده است. براى مثال: «پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) در حال اقامت در مدینه، نه در حال مسافرت، هفت رکعت (نماز مغرب و عشا با هم) و هشت رکعت (نماز ظهر و عصر با هم) نماز گزارد.»(۳) احمد حنبل در مسند از سعید بن جبیر از ابن عباس روایت مى کند که گفت: «پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بدون آن که در حالت خوف و ترس، یا در حال سفر باشد نماز ظهر و عصر را جمع خواند.»(۴) در جایى دیگر گفته است: «پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله)بدون آن که در حالت خوف و ترس باشد، یا باران ببارد، نماز ظهر و عصر را جمع خواند.»(۵) ابو زبیر دلیل جمع خواندن نماز توسط پیامبر را از سعید بن جبیر سؤال نمود، او گفت: من همین سؤال را از ابن عباس پرسیدم و او پاسخ داد: «به این جهت جمع مى خواند تا احدى از امتش در سختى و مشقت نباشند.»(۶)

4⃣همچنین در صحیح مسلم از قول عبدالله ابن شفیق مى گوید: روزى بعد العصر، ابن عباس براى ما خطبه مى خواند و سخنرانى مى کرد. سخنش به درازا کشید و همچنان براى ما صحبت مى نمود تا این که آفتاب غروب کرد و ستاره ها ظاهر شدند. صداى مردم بلند شد: «الصلاة، الصلاة» ابن عباس اعتنایى نکرد. در همین حال مرد دیگرى نداى «الصلاة، الصلاة» سرداد. ابن عباس رو به او نمود و گفت: «مادر مرده، مرا سنت یاد مى دهى؟ من خودم دیدم که پیامبر خدا نمازهاى ظهر و عصر و نمازهاى مغرب و عشا را جمع مى خواند.»(۷) سپس عبدالله بن شفیق مى گوید: چون این حرف برایم غیر قابل قبول بود و گران آمد، نزد ابو هریره رفتم و او نیز گفته هاى ابن عباس را تأیید کرد.

5⃣هر چند اخبار و روایات بسیارى در این باب نقل شده، لیکن همین که بابى به نام «جمع بین الصلاتین» اختصاص یافته و احادیث مربوطه در این باب نقل گردیده، محکم ترین دلیل و برهان بر جواز جمع خواندن نماز است. زیرا اگر غیر از این مى بود باید باب مخصوصى به نام «جمع بین الصلاتین فى السفر» یا «جمع بین الصلاتین فى الحضر» اختصاص مى دادند تا احادیث مربوطه را تفکیک نمایند.

6⃣از طرفى دیگر، بخارى همین احادیث را در صحیح خود آورده، لیکن به دلایل نامعلومى و با زبردستى آن ها را از محل «جمع بین الصلاتین» به محل دیگرى مثل «باب تأخیر الظهر إلى العصر من کتاب مواقیت الصلاة» و «باب ذکر العشاء والعتمة» و «باب وقت المغرب» انتقال داده است.

در پایان یاد آورى این نکته مهم مى باشد که نمازها را جداگانه و هر یک را در وقت فضیلتش به جا آوردن به نظر بعضى از علماى شیعه بهتر و افضل است. از طرف دیگر، بعضى از علماى اهل تسنن از جمله شیخ الاسلام انصارى در شرح صحیح بخارى قسطلانى در شرح صحیح بخارى و جم غفیرى جداگانه نماز خواندن را افضل ندانسته اند و آن را ترجیح بلا مرجح و خلاف ظواهر احادیث خوانده اند(۸).

********************************************************************

۱  . صحیح مسلم، ج۲، شبهاى پیشاور، ص۱۰۹ : «صلّى رسول الله(صلى الله علیه وآله) الظهر والعصر جمعاً والمغرب والعشاء جمعاً فی غیر خوف و لا سفر».

۲  . سبل السلام، ج۲، ص۴۳ ; معجم الکبیر، ج۱۲، ص۶۵ ; شبهاى پیشاور، ص۱۰۹: «صلّیت مع النبیّ ثمانیاً جمعاً و سبعاً جمعاً».

۳  . صحیح مسلم، ج۲، ص۱۵۳ ; شبهاى پیشاور، ص۱۰۹: «صلى رسول الله(صلى الله علیه وآله) فی الْمَدینةِ مُقِیماً غَیر مُسافر سَبعاً وَ ثَمانیاً».

۴  . صحیح مسلم، ج۲، ص۱۵۱ ; کتاب الموطأ، ج۱، ص۱۴۴ ; کتاب الامام، ج۷، ص۲۱۶ ; شبهاى پیشاور، ص۱۰۹: «صلّى رسول الله(صلى الله علیه وسلم) الظهر و العصر جمعاً بالمدینة فی غیر خوف و لا سفر».

۵  . مسند احمد، ج۱، ص۲۲۳ ; صحیح مسلم، ج۲، ص۱۵۲ ; شبهاى پیشاور، ص۱۱۰: «صلّى رسول الله(صلى الله علیه وسلم)الظهر و العصر جمعاً بالمدینة فی غیر خوف و لا مطر».

۶  . فتح البارى، ج۲، ص۲۰، ص۱۵۱ ; مسند احمد، ج۱، ص۲۸۳ ; شبهاى پیشاور، ص۱۱۰: «أَرَادَ أَنْ لاَ یَحْرَجَ أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِهِ».

۷  . صحیح مسلم، ج۲، ص۱۵۲ ; مسند احمد، ج۱، ص۲۵۱ ; شبهاى پیشاور، ص۱۰۹

۸  . تحفة البارى، ص۲۹۲، ارشاد السارى، ص۲۹۳ ، و...