طبق 23-نظر قرآن کریم ، حتّی استخوانها و پوست انسان نیز محشور می شود ، پس معاد ، مادّی با جسم دنیوی است.؟

█طبق نظر قرآن کریم ، حتّی استخوانها و پوست انسان نیز محشور می شود ، پس معاد ، مادّی با جسم دنیوی است.؟

پاسخ:

 

پاسخ حکمت متعالیه این است که پوست و گوشت و استخوان هم بر سه گونه اند:

 1⃣پوست و گوشت و استخوان مادّی ، 

2⃣ پوست و گوشت و استخوان برزخی و

3⃣ پوست و گوشت و استخوان اخروی. 

وقتی ما شخصی را در خواب می بینیم آیا آن شخص پوست و گوشت و استخوان دارد یا نه؟ شکّی نیست که دارد ؛ حتّی گاه می بینیم که آن شخص در خواب ما زخمی می شود و خون نیز از بدن او جاری می شود. امّا با براهین قاطع عقلی اثبات شده که صور مشاهده شده در هنگام خواب و همچنین صور خیالی انسان همگی غیر مادّی بوده اموری مجرّد از مادّه اند. پس پوست و گوشت و استخوان غیر مادّی هم داریم. آن موقعی که ما دوستمان را در خواب می بینیم آیا تنها روح اوست که دیده می شود یا ما بدن او را می بینیم؟ وقتی ما کسی را در ذهن خود تصوّر می کنیم ، آیا بدن او در ذهن ماست یا روحش؟ شکّی نیست که بدن اوست ؛ آنهم عین بدن او نه مشابه آن. چون اگر گفته شود آنچه به ذهن ما می آید خود شیء نیست بلکه چیز دیگری است سفسطه لازم می آید و راه هر گونه علمی به عالم خارج بسته می شود.

حاصل سخن اینکه بدن اخروی شخص ، حقیقتاً بدن اوست امّا صورت مجرّد بدنش نه مادّه ی بدنش ؛ و آنچه در چرخه ی طبیعت قرار دارد مادّه بدن است نه صورت آن.

البته دقّت شود که گوشت و پوست و استخوان ، مادّه ی ثانیه ی بدن می باشند و خود آنها نیز مادّه دارند و مادّه ی آنها نیز مادّه دارد تا برسد به مادّه ی اولی. و طبق نظر ملاصدرا و اتباع او ، آنچه در برزخ یا آخرت نیست همین مادّه اولی است.

نیز توجّه شود که مادّه ی اولی حقیقتی عقلی است نه امری حسّی. لذا بین مادّه در اصطلاح علوم تجربی و مادّه در اصطلاح فلاسفه فرق بارزی است. آنچه در علوم تجربی و عرف آن را مادّه می گویند ، در اصطلاح حکما صورت نوعیّه خوانده می شود.